Midden in een verliefdheid kunnen we ons vrij, onbezorgd en intens verbonden voelen met de ander. We zijn minder angstig, we durven meer risico’s te nemen en we hebben het gevoel dat we alles voor de liefde over hebben. Hoe kan dat eigenlijk? Hoe werkt ons brein als we verliefd zijn? Is het te verklaren dat we het risico nemen om vreemd te gaan, bijvoorbeeld? Of dat het soms kan voelen alsof de ander en jij samen één geheel zijn? In elkaar op lijken te lossen?
JA!
Deze Amerikaanse blog over verliefdheid en het brein las ik jaren geleden en ik vond daar enkele interessante verklaringen op de vele vragen die ik had. Voor het gemak heb ik de blog in mijn eigen woorden naar het Nederlands vertaald. De kennis uit de blog is naar mijn idee belangrijk om te weten omdat het een luikje opent naar een breder perspectief.
Als ik verliefd ben, leef ik in het moment en denk ik niet actief en serieus na over de toekomst. Maar met deze kennis in mijn achterhoofd, vervang ik roekeloosheid in mijn daden, door wijsheid. Zonder de kennis over verliefd worden en het brein, ben ik als een vrolijke, dronken tante op een feestje dat uitbundig op de tafel danst en bij het hard stoten van haar hoofd tegen een lamp, gierend van het lachen op de grond valt. Pas in de ochtend, vraagt ze zichzelf af of het niet verstandiger was geweest om drie glaasjes minder te nemen. Want dat had haar een enorme hoofdpijn en bult bespaard. En, had ze nou echt op een bepaald moment haar onderbroek uitgetrokken en naar haar altijd zo serieuze zwager gegooid? Of had ze dat gedroomd?
Die tante ben ik in de liefde als ik niet oplet en me laat meevoeren met de turbulente wind van mijn emoties. Maar met deze kennis verbind ik de Anne die ik ben als ik verliefd ben, samen met de Anne die ik ben als ik niet verliefd ben om zo belangrijke keuzes te kunnen maken. Het onderstaande geeft geen verklaring hoé dit proces in het brein in gang wordt gezet, maar het verklaart wel ons gedrag en ons gevoel.
Giovanna Castro, de schrijfster van de blog, schrijft: “Liefde, zoals seks, is een plezierige ervaring met beloning waar onze hersenen opzoek naar zijn. Liefde en lust zijn complementair aan elkaar en met elkaar verbonden, wat evolutionair gezien logisch lijkt omdat ze beiden helpen het ‘soort te overleven’. Puur evolutionair gezien hebben we seks om nageslacht te creëren en worden we verliefd op elkaar, en op ons baby’s, om beter voor hen te zorgen.”
Niet heel erg romantisch, ik weet het. Maar geloof me, het echte werk komt nog.
LET’S GET HORMONAL
De ervaring van de romantische liefde wordt geleid door de dappere hormonen dopamine, oxytocine en vasopressin (Debiec, 2007).
Een uitleg over deze neurotransmitters en wat deze precies doen:
Dopamine ken je misschien wel als de voornaamste neurotransmitter van het beloningsgevoel van het brein. Het speelt een belangrijke rol in zowel seksuele opwinding als het hebben van romantische gevoelens. Alle zoogdieren vinden seks (met consent uiteraard – Duh!) ‘belonend’, mensen (en andere wezens die in paren leven) registreren ook het hebben van een enkel iemand om mee te zijn belonend. Wanneer we in het gezicht kijken van onze geliefde, gaat het circuit van ons brein dat in beloning denkt ‘aan’. (Om precies te zijn de corpus stratum. En het nucleus accumbens: de aanliggende kern, welke een belangrijke rol lijkt te spelen bij positieve belevingen zoals verlangen, motivatie, passie en bevrediging.)
Long story short: Wanneer we in het gezicht kijken van onze geliefde, krijgen we een heerlijke scheut van dopamine, net zoals wanneer we seks hebben of drugs nemen.
Say what?
Oxytocine (ook wel het knuffelhormoon genoemd) en vasopressine zijn meer verbonden met hechting en binding. Dit weten vast wel de meeste mama’s die dit lezen! Het zijn de sleutelhormonen voor zowel romantische als ouderlijke hechting, die vrijgelaten worden tijdens een orgasme, de geboorte van een kind en borstvoeding. Deze hormonen komen ook vrij in de eerste fase van verliefdheid. Dus, eh, ze hebben het wel eens over een roze wolk na de bevalling (als je dat gegund is), nou: het is dus (volgens het brein) precies dezelfde wolk als verliefdheid.
En nu wordt het interessant, in samenwerking met het bovenstaande zijn er delen in het brein die minder geactiveerd worden tijdens verliefdheid. Wanneer we in die o, zo práchtige ogen kijken van onze geliefde, spelen er in de volgende belangrijke delen van ons brein een verminderde activiteit af: de amygdala, de frontale cortex, de pariëtale kwab en de mediale temporale kwab.
WELKE DELEN IN HET BREIN WERKEN MINDER GOED?
De Amygdala. De amygdala houdt zich bezig met angst en woede, wanneer deze minder geactiveerd wordt, is er een verminderde aanwezigheid van deze emoties. Dit verklaart waarom we ons zo veilig en gelukkig voelen in de armen van onze geliefde. Daarbij helpt het ook bij het vormen van een intieme relatie: we durven kwetsbaarder te zijn, durven meer van onszelf te delen en vertrouwen de ander sneller. Een verminderde activatie van de amygdala is trouwens ook aanwezig tijdens een orgasme, even dat je het weet.
Als iemand amygdala zegt, moet ik denken aan de documentaire Free Solo, waar Alex Honnold, een professionele bergbeklimmer op zijn eigen kracht, zonder touw, een enorme berg (El Capitan) in Amerika beklimt. Één verkeerde stap en hij zou te pletter vallen. De film trok volle zalen in 2018, en ook ik zat in de bioscoopstoel. Je moet wel gek zijn, dacht ik, terwijl ik voelde hoe mijn handen plaatsvervangend steeds zweteriger werden bij alleen maar de gedachte dat ik die berg beklimmen moest. (Ik ben geen klimmer, laat staan dat ik het zonder hulplijnen moet doen. Mij niet gezien.) In de documentaire onderzoeken ze de hersenen van Alex Honnold en zien inderdaad dat zijn amygdala minder actief is dan bij ‘normale mensen’. Hij voelt minder angst, die andere mensen wel zouden voelen. Aha! Voor wie zich afvraagt of die bergbeklimmer het overleefd heeft, kijk de film maar. (Of lees de synopsis in Wikipedia, wat ik ook altijd doe als ik een film te spannend vindt.)
Ik moet nog vaak aan de film denken. Niet alleen omdat ik denk dat mijn amygdala iets teveel geactiveerd is in mijn leven omdat ik een vrij angstig mens ben, maar ook moet ik denken aan tijden van verliefdheid en hoe we zo roekeloos kunnen zijn als deze bergbeklimmer.
DE LIEFDE IS BLIND
De frontale cortex is het centrum van ons functioneren, van kunnen oordelen en van logica. Dit alles wordt al gauw overboord gegooid in de liefde. Ook hier is er een verminderde activatie te lezen in dit gedeelte van het brein, wat omschreven kan worden als een oponthoud in ons vermogen om te kunnen oordelen of we krijgen ineens een meer ontspannen kijk van de criteria waarop we normaal gesproken mensen beoordelen. We houden van mensen ondanks hun tekortkomingen, en wat blijkt: we zien ze dus niet eens. Of we veroordelen hen misschien iets minder hard dan normaal, omdat onze frontale cortex beneveld is door verliefdheid.
JIJ BENT EEN ANDERE IK…
Tenslotte is er in de volgende delen van het brein een verminderde activatie te vinden: namelijk de prefrontale cortex, de temporopariëtale kruising (kan jij dit in één keer hardop uitspreken?) en de temporale kwab. Dit zijn de structuren die verantwoordelijk zijn voor het kunnen identificeren van de emoties van andere mensen en er betekenis aangeven. Tijdens verliefdheid werken deze delen van het brein minder, waardoor we minder goed een verschil kunnen maken tussen het ‘zelf’ en ‘de ander’. Volgens ons brein stroomt dus de ander over in onszelf, we vormen samen een geheel… Best mooi dit, toch?
VERLIEFD? WE ZIJN ALS DRONKAARDS EN PUBERS
De prefrontale cortex zorgt ervoor dat we risico’s kunnen inschatten en de gevolgen ergens van in kunnen zien. Bij pubers is deze nog volop in ontwikkeling bijvoorbeeld, waardoor roekeloos gedrag en gevaren opzoeken eerder bij hen te zien is. Ook alcohol zorgt voor een verminderde werking van dit gedeelte van het brein. We leven zo zeer in het moment, dat we, zoals die tante in het begin van het voorbeeld, even vergeten dat we de volgende dag met de gevolgen moeten dealen van die onderbroek die we naar het hoofd van onze zwager hebben gegooid.
Af en toe prik ik tijdens het wandelen het afval in de buurt op en het valt me op dat het afval langs de weg vooral lege chipszakken, plastic verpakkingen van frikandellenbroodjes, lege snoepzakken en lege flessen alcohol of vertrapte blikjes bier zijn. Het bevestigt mijn idee dat pubers en dronken mensen niet nadenken over dat de weggegooide plastic verpakking van een frikandellenbroodje er morgen ook nog ligt. Er is minder een besef van een morgen. Er is minder een besef van dat niemand het afval op zal rapen en dat het nog jaren op dat plekje in de natuur zal blijven liggen. Er is minder een besef dat in de dingen die we vandaag de dag doen en besluiten, de toekomst besloten ligt. Er is niet alleen een nu, het nu is altijd een opeenstapeling van het verleden en van de toekomst die nog komen zal. (Deep. So deep.)
Te weten dat als ik weer eens met mijn kop in de wolken zit, ik eigenlijk als een puber of een dronkaard ben, helpt me met meer wijsheid naar mijn eigen gedrag en gedachten te kijken. Ook weet ik dat verliefdheid nooit blijft aanhouden. Na de zomer, komt er altijd een herfst. De verliefdheid zal wegebben. En dat is maar goed ook, want dan krijgen we we weer een volledig functioneren van ons brein terug waarmee we moeilijke vragen die ontstaan in het verliefd worden op een ander, bijvoorbeeld, kunnen beantwoorden. En daar hebben we ons volledige hersenpannetje voor nodig.
SAMENGEVAT:
We lazen dat die heerlijke stortvloed van dopamine ervoor zorgt dat we ons voelen zweven en blij voelen, net als bij drugs, een verhoging van oxytocine en vasopressine helpen bij het verdiepen van een relatie, terwijl een verminderde werking van onze amygdala ons helpt onze partner meer te vertrouwen. Een verminderde werking van de prefrontale cortex zorgt ervoor dat we de tekortkomingen van onze partner minder goed zien en dat we alles voor onze liefde over hebben. En uiteindelijk zorgt de deactivatie van het herkennen van het ‘zelf’ en ‘de ander’ ervoor dat we een eenheid in de liefde ervaren, dat waar we zo naar verlangen.
EEN HALVE WAARHEID
Het klinkt hartstikke mooi, maar het is ook wat onhandig. Want ons brein zorgt ervoor dat we maar een halve waarheid zien. “Wil ik bij mijn partner blijven of toch voor de ander gaan?” Is een vraag die eigenlijk pas ná de eerste fase van verliefdheid beantwoord kan worden. En ja, we zullen dingen in de eerste fase van verliefdheid doen waar we misschien later spijt van krijgen. Als je ervoor kiest vreemd te gaan, is het misschien niet eens een bewuste keuze, want het in kunnen schatten van risico’s en weten wat dit met je huidige partner doet, is zo goed als niet aanwezig. We zijn voor even blind. Dronken van liefde. Niet ons hele zelf. (Naast deze wat pragmatische kijk, ben ik ook van mening dat er een waar deel van onszelf naar boven komt in verliefdheid. Dit deel verdient het om onderzocht te worden en om meegenomen te worden naar de toekomst.)
Bij de ander zijn, geeft ons heerlijke shotjes dopamine en oxytocine: geluksgevoel, ontspanning en een gevoel van verbondenheid. Wie wil dat nou niet in een volwassen leven dat zo stressvol kan zijn? Dit verklaart ook waarom het zo verslavend kan zijn om met de ander bezig te zijn. De vraag die we dan onszelf kunnen stellen is: waarom ben ik eigenlijk zoveel met de ander bezig? Waar hoef ik niet mee bezig te zijn, wat hoef ik niet te voelen, als ik bij de ander ben? Of op een romantische wijze aan de ander denk? Of: welke steun hoop ik bij de ander te krijgen om de moeilijke dingen die ik aan moet gaan in mijn leven, aan te gaan?
Het ziek van verlangen-zijn proces is een complex proces. Er valt nog zoveel meer over te zeggen. Maar ik hoop dat je bij het lezen van deze blog iets meer begrip voor jezelf hebt gekregen.
Ziek van verlangen: je hoeft de ander (nog) niet los te laten (met video)
Als ik met iemand een intensive begin, kijken ze me wat zenuwachtig aan in het begin van een intake en zijn ze opgelucht aan het eind. “Als je had gezegd dat ik afscheid van ‘m moet nemen, dan had ik niet met je willen werken,” zeggen sommigen. Ik begrijp wat ze...
De mystieke dans van vorige levens: bijzondere ontmoetingen en zielenherkenning
Het verbaast me dat het nog geen versiertruc is om de eerste keer als je iemand ziet die je aantrekkelijk vindt, te vragen: “Hé, ken ik jou van een vorig leven? Toen jij die koningin was en ik een burger? En we hopeloos verliefd op elkaar waren, maar niet samen konden...
De chaos en paniek in mij: de wond achter verlangen naar een ander (met video)
Wat is er toch mis met mij? Vroeg ik mij weer af als mijn hart openbloeide voor een andere man. Ik heb een lieve vent, een fijn leven én toch kwam ik een ander tegen en was ik daarna compleet in de war. De chaos en de paniek in mij waren telkens weer groot. Met vlagen...
Verliefd op een ander: scheiden of blijven? (long read – met video!)
Zo vaak heb ik het 'zeker geweten'. Ik was smoorverliefd op een ander en ik 'wist' dat dit maar één ding kon betekenen: ik zou en moest mijn relatie verbreken. Het verlangen naar de ander was te groot om in het geniep te moeten verdragen. En te wachten tot het vanzelf...
Verbonden door aandacht
“Weet je dat je dat vaker doet? Dat, wanneer je je ongemakkelijk voelt, je met boeken, schrijvers en theorieën komt?” Zegt de Canadese Jeff tegen me. Hij kijkt me indringend aan. “Dat is jouw veilige haven, dat is waar je naar terugkeert als je je niet goed voelt. Dat...
Het sterfbed: in het leven bestaan wel degelijk nu-of-nooit-momenten
Op 9 maart 2016 kwamen de eerste narcissen uit de grond, net als nu. De aarde maakte zich klaar voor een nieuw begin. Om 11:27 die dag, blies mijn broer Robin zijn laatste adem uit. Ik kwam op dat moment zijn kamer binnen. Mijn moeder en een verpleegster van het...
Verliefd op een collega
Van alle mensen die vanaf 2016 in mijn praktijk komen, komt ongeveer 60% met een belangrijke vraag over het verlangen naar een dierbare collega. In mijn nieuwste podcastaflevering vertel ik over wat ik leerde over het diepere verhaal achter het verlangen naar iemand...
Omgaan met paniek
Ze praat snel. Ik hoor de paniek in haar stem via de speaker van mijn telefoon die op luidspreker staat. Met mijn ogen gesloten leun ik achterover in mijn stoel terwijl ik naar haar spraakwaterval luister. Ik ben opgehouden dingen te noteren in mijn notitieboekje....
In een verliefd op een ander-crisis? 8 Basistips om er door heen te komen!
Jaren geleden, toen ik mezelf niet begreep en zelfs een hekel aan mezelf had voor de persoon die ik was, had ik nooit kunnen bedenken dat ik nu dit werk zou doen. Dit werk: mensen begeleiden in hun ontdekkingsreizen door de wereld van Ziek van verlangen-zijn. Opzoek...
Niet zonder kleerscheuren (met audio!)
“Is mijn verlangen het wel waard om te volgen als ik daarmee de mensen van wie ik hou pijn doe?” Is de vraag die meerdere mensen de laatste tijd aan me stellen. Hun vraag is gedoopt in een grote kom van schuldgevoel en van hun gezichten druipt met grote druppels het...
Ik sta mezelf toe oncontroleerbaar gedrag te vertonen
Eigenlijk is er maar één manier waarop ik door alle verlangens, pijn en verdriet ben gekomen in de jaren dat ik worstelde met het verlangen naar een andere man dan mijn eigen vriend. Ik hield (hou) van mijn geliefde, maar toch gingen jarenlang, iedere dag mijn...
Verlangen als onderdeel van een grote, persoonlijke transformatie
Nog voordat we doorhebben dat we een persoonlijke transformatie ondergaan, is er al een tijd daarvoor in ons besloten dat er een periode mag aandienen van verandering en ontwikkeling. Hedendaags mysticus Llewellyn Vaughan-Lee omschrijft zo’n proces als volgt: “Deze...
Als je partner verliefd op een ander geworden is (met inzichtvragen en video)
Jouw partner is verliefd geworden op een andere man of vrouw en er gaat van alles door je heen nu. In dit artikel wil ik je een klein beetje bij de hand nemen om uit te leggen hoe ik deze situatie zie en wat jij eraan kunt doen. Waarschijnlijk stel je jezelf de...
Wanneer zelfhaat zijn intrede doet
Er zijn momenten in het leven waarin we een enorme stap mogen maken om onze eigen waarheid te volgen. Een stap die offers met zich meebrengt. Het offer van het grootste soort. Ik heb het niet over geld, of over spullen, of een valse zekerheid zoals het veranderen van...
Van nature: door een relatiecrisis komen
Hij zit op de ene bank, ik op de andere. Starend in de leegte geeft hij antwoord op mijn vraag. "Ik kan het gewoon niet, Anne... Ik zou het wel willen, maar iedere keer als ik in de buurt van een aanraking kom, voel ik zo'n weerstand." Mijn hart krimpt ineen. Met de...
Hoe ga je om met twijfel?
Aarzelend zat ze voor me. Ze twijfelde of ze een bepaalde opdracht moest aannemen waar ze flink wat geld mee zou verdienen, maar… Ze vond vanaf het begin dat de organisatie een lelijke wijze van contact onderhouden had. “Ik zit niet in een situatie dat ik de opdracht...
Bekentenis
Op de camping sta ik bij de afwas en ik raak aan de praat met een wat oudere Nederlandse man. Hij vraagt wat voor werk ik doe. Een vraag die voor sommigen eenvoudig te beantwoorden is, maar ik vind het altijd een spannende vraag die ik met zorg beantwoord. Eerst...
Er klopt iets niet (long read)
Een uitgebreide blog over 'vastzitten', niet vooruit kunnen gaan, zelfverwijt, je schamen en ondertussen voelen dat 'er iets niet helemaal klopt'. Aan de hand van een persoonlijk voorbeeld: mijn onvermogen om te kunnen autorijden na een klein auto ongeluk, deel ik wat...
Ziek van verlangen en het verantwoordelijkheidsgevoel (vlog)
Wanneer we verlangen naar een ander is dit voor jonge mensen geen groot probleem, maar als we ouder worden, wordt dit onderwerp complexer. 'Gewoon weggaan' bij onze partner en een relatie met een ander 'proberen', is ineens niet meer de meest voor de hand liggende...
Huilen om Justin Bieber – het ziek van verlangen proces uitgelegd
"'s Avonds huilde ik in mijn kussen omdat ik dacht dat ik nooit zoveel van een man zou kunnen houden als Justin Bieber," biecht muzikant Billie Eilish op in haar documentaire 'The World's A Little Blurry' (apple tv). "Ken je dat, dat als je een tijdje een relatie met...
Ben ik de bitch? (hoofdstuk uit mijn boek!)
Het wordt tijd dat ik een eerste hoofdstuk met je deel van mijn boek Ziek van verlangen. Ik zit nog volop in het schrijfproces, maar dit verhaal voelt als het juiste moment om met jou te delen. Ik hoop dat het je mag raken. Context: herfst 2020. Het gesprek met mijn...
De pijnlijke kant van Ziek van verlangen-zijn
- De 9 grootste pijnpunten in het ziek van verlangen-proces. - Op deze website spreek ik veel over de zielsbedoeling van ziek van verlangen-zijn. Waarin ik vertel over hoe de ander, waar je naar verlangt, een vleesgeworden metafoor is van de boodschap van jouw hart....
Hoe complex vreemdgaan is (Long read)
Op de Camino de Santagio (pelgrimstocht), in een dure hotelkamer, stond ik naast een knappe Spanjaard die de twee weken daarvoor dolverliefd op me was geworden. Ik was ook verliefd op hem, dacht ik, maar daar op die hotelkamer begon ik te twijfelen over mijn...
Het beest in mij
Mijn zomerjurkjes zijn gestreken en mijn mascara zit er keurig op. Ik ben schoon, geschoren en mijn ochtendadem is dankzij de tandpasta verdwenen. Op mijn rekening staat precies voldoende, het huis is opgeruimd, ik kus mijn vriendje op zijn hoofd tussen thuis-werken...